Gerard Endenburg en de Sociocratische Kring Methode

‘Alle mensen zijn verschillend’, zegt Gerard Endenburg. ‘Tegelijkertijd zijn alle mensen gelijkwaardig. Mijn hele leven heb ik gewerkt aan een besluitvormingsmethode die recht doet aan die gelijkwaardigheid. Tegenstellingen worden dan niet langer uitvergroot, maar je gaat uit van wat mensen delen. Je denkt niet meer in of-of, maar in en-en. Dat maakt niet alleen de effectiviteit van organisaties groter, maar ook de leefbaarheid van de samenleving.’

De Rotterdamse ondernemer Gerard Endenburg (1933) ontwikkelde de sociocratische kringorganisatie methode (SKM). Dankzij vier simpele regels kunnen mensen veel beter samenwerken. Sinds 1970 werken organisaties ermee in tal van sectoren: onder meer de gezondheidszorg, de kinderopvang en de creatieve industrie. Ook Endenburg Elektrotechniek, het bedrijf waar het allemaal begon, werkt er nog steeds mee.

Het ontstaan van de Sociocratische Kring Methode
Gerard Endenburg wordt op 14 april 1933 geboren in Rotterdam. Zijn schooltijd brengt hij gedeeltelijk door in Bilthoven, op De Werkplaats van de onderwijs- en maatschappijvernieuwer Kees Boeke, die in zijn brochure Redelijke Ordening van de Mensen­gemeenschap (1946) als eerste het begrip "sociocratie" gebruikt. Na zijn ingenieursstudie elektrotechniek en militaire dienstplicht als radardocent, is hij enige tijd werkzaam op het natuurkundig laboratorium van Philips. In 1968 neemt hij de leiding over van het elektrotechnisch bedrijf van zijn vader.

Endenburg Elektrotechniek
Gerard ontdekt dat de wetenschap over het bestuurbaar maken van het samen werken en leven nog in de kinderschoenen staat en vergelijkt het met de 'statika' in de techniek. Mede geïnspireerd door ideeën van Boeke ontwikkelt hij op basis van het consentbeginsel (gelijkwaardigheid voor ieder individu bij het nemen van beslissingen) de sociocratische kringorganisatiemethode en voert deze in binnen Endenburg Elektrotechniek. Door de unieke juridische structuur, waarin kapitaal en arbeid gelijkwaardig zijn bij de besluitvorming krijgt het bedrijf vrijstelling van de Wet op de OR. Ook de wijze van beloning met een vast en variabel deel voor alle betrokkenen is uniek.

Oprichting Sociocratisch Centrum Nederland
Als in 1976 blijkt dat het bedrijf door de toepassing van de sociocratische methode de oliecrisis beter overleeft, richt Gerard in 1978 het Sociocra­tisch Centrum op om de socio­cratische methode verder te ontwik­kelen en te verspreiden. EE bleef zijn praktijklaboratorium voor het testen van vernieuwende ideeën over leiderschap. Sociocratie is een product van de daaruit opgedane ervaringen. Gerard heeft zich in 1997 terug getrokken uit de dagelijkse leiding van Endenburg Elektrotechniek om zich te kunnen wijden aan het leiden van het Sociocratisch Centrum; als topkringlid blijft hij echter tot 2010 bij de onderneming betrokken.
In 2008 wordt hij als directeur van het SCN opgevolgd door Annewiek Reijmer.

Universiteit van Maastricht
Gerard is ook professor aan de faculteit Economische en Bedrijfswetenschappen van de Universiteit van Maastricht, waar Sociocratie een onderdeel vormt van zowel het studieprogramma als van de academische praktijkbeoefening. Hij bekleedt de leerstoel van "De lerende organisatie, in het bijzonder de Sociocratische Kringorganisatie".

Erkenning en onderscheidingen
De interesse uit binnen- en buitenland wordt gevoed door een con­stante stroom publicaties over de socio­cratische methode. In 1981 reikt minister van Sociale Zaken Prof. dr. Wil Albeda op een persconferentie het boek 'Socio­cra­tie het orga­niseren van de besluitvor­ming' uit. Enkele jaren later volgt minister Jan de Koning met de uitrei­king van het 'Socio­cratisch Manifest'. Wetenschappe­lijke erkenning komt in 1992 met 'Sociocratie als soci­aal ontwerp', het proef­schrift van Gerard Endenburg. Gevolgd in 1997 door een benoeming als bijzonder en later honorair hoogleraar aan de Universiteit Maastricht.

De sociocratische methode krijgt ook een aantal onder­scheidin­gen. Onder andere in 1987 wanneer het Sociocratisch Centrum de 'Doen Pieterszoon-prijs' ontvangt uit handen van de voor­zitter van de FNV, Wim Kok. In 1995 wint een case­be­schrijving over sociocratie bij Endenburg Elektrotech­niek de eerste prijs in de categorie 'innovations in organisa­tional systems and pro­cesses' van de European Case Competiti­on. Organisator is de gezaghebbende European Foundation for Mana­gement Development. Voorlopig hoogtepunt is de benoeming van Gerard Endenburg tot officier in de Orde van Oranje Nassau. In zijn toespraak zegt minister van Sociale Zaken Ad Melkert over de sociocratische methode: "deze vorm van medezeggenschap is een productieve factor van belang geworden".

Internationaal
Ondertussen is de methode verder ontwikkeld en verspreid. Het aantal toepassingen van de socio­crati­sche methode in diverse sectoren in bin­nen- en buiten­land (o.m. Canada, Verenigde Staten, India, Pakistan en Brazilië) hebben geleid tot een lege ontwerpmethode voor het vormgeven van het samenleven en werken. Enkele bekende organisaties hieronder zijn Shell, Philips, Dow, bank A.B.N., Industriebond F.N.V., werkgeversorganisatie N.C.W., management studiecentrum De Baak, Nederlandse Dagblad Unie, Pakistan Society for the Advancement of Training, Soc,ial Develop­ment Centre (U.K.), verschillende universiteiten, the Japan Management Association (J.M.A.), Al-Futtaim Management Development Centre Dubai, National Bank of Pakistan (bij mondevan de vice-president), Politiestudiecentrum.